Phì đại tuyến tiền liệt là tình trạng phổ biến gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của nam giới trung niên. Khi điều trị nội khoa không hiệu quả, phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt (TURP, HoLEP…) là giải pháp tối ưu. Tuy nhiên, bí tiểu cấp sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt là một biến chứng dù ít gặp nhưng gây lo lắng và khó chịu đáng kể cho người bệnh.
Bài viết này được tham vấn y khoa nhằm giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cách nhận biết và hướng xử trí kịp thời tình trạng này. Nội dung chính bài viết
- 1. Nguyên Nhân Gây Bí Tiểu Cấp Sau Phẫu Thuật
- 2. Cách Nhận Biết Và Chẩn Đoán
- 3. Hướng Xử Trí Và Điều Trị
- 4. Phòng Ngừa Biến Chứng Sau Mổ
- 5. Lời Khuyên Của Bác Sĩ
[Hình ảnh minh họa: Bác sĩ tư vấn cho bệnh nhân nam giới về phẫu thuật tuyến tiền liệt]
1. Nguyên Nhân Gây Bí Tiểu Cấp Sau Phẫu Thuật
Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng bí tiểu cấp ngay sau khi mổ, bao gồm các nguyên nhân cơ học và chức năng:
Cục máu đông (Blood Clots)
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Sau can thiệp, vị trí cắt đốt có thể chảy máu nhẹ, hình thành các cục máu đông. Chúng di chuyển xuống và gây tắc nghẽn tại cổ bàng quang hoặc niệu đạo.
Phù nề và viêm (Edema)
Phản ứng viêm tự nhiên sau phẫu thuật khiến các mô xung quanh niệu đạo sưng lên, làm hẹp đường thoát của nước tiểu tạm thời.
Rối loạn chức năng cơ bàng quang (Mất trương lực)
Lưu ý quan trọng: Ở những bệnh nhân bị bí tiểu mạn tính kéo dài trước mổ, cơ bàng quang thường bị căng giãn quá mức, dẫn đến “mất trương lực”. Sau phẫu thuật, dù đường tiểu đã thông thoáng, bàng quang vẫn quá yếu để tự co bóp đẩy nước tiểu ra ngoài.
Các nguyên nhân khác
- Co thắt cổ bàng quang: Do kích thích đau hoặc phản xạ thần kinh.
- Tác dụng phụ của thuốc: Thuốc gây mê, thuốc giảm đau opioid có thể ức chế cảm giác buồn tiểu.
- Nhiễm trùng đường tiết niệu: Gây viêm và sưng đau thêm.
2. Cách Nhận Biết Và Chẩn Đoán
Người bệnh cần báo ngay cho nhân viên y tế nếu gặp các triệu chứng sau:
- Đột ngột không thể đi tiểu dù rất buồn tiểu.
- Cảm giác căng tức, đau quặn vùng bụng dưới (vùng trên xương mu).
- Bụng dưới căng phồng (cầu bàng quang).
- Bồn chồn, vã mồ hôi, nhịp tim nhanh do đau đớn.
Chẩn đoán: Bác sĩ thường sử dụng siêu âm để đo lượng nước tiểu tồn dư và thăm khám lâm sàng để xác định cầu bàng quang.
3. Hướng Xử Trí Và Điều Trị
Việc xử trí phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể. Dưới đây là bảng tổng hợp các phương pháp điều trị phổ biến: Phương pháp Mục đích & Tác dụng Chỉ định chính
Đặt thông tiểu (Catheter) Giải phóng nước tiểu ngay lập tức, giảm áp lực cho bàng quang và thận. Xử trí cấp cứu ban đầu cho mọi trường hợp bí tiểu.
Bơm rửa bàng quang Loại bỏ cục máu đông gây tắc nghẽn thông qua ống thông. Bí tiểu do cục máu đông.
Thuốc chẹn Alpha (Alfuzosin, Tamsulosin) Làm giãn cơ trơn cổ bàng quang và niệu đạo, giúp dòng tiểu dễ dàng hơn. Do co thắt cổ bàng quang hoặc phù nề.
Thuốc tăng co bóp (Bethanechol) Kích thích cơ bàng quang co bóp mạnh hơn. (Cần cân nhắc kỹ do hiệu quả hạn chế). Bàng quang giảm trương lực (không do tắc nghẽn).
Tập phục hồi bàng quang Kẹp/thả ống thông ngắt quãng để bàng quang “tập thể dục” lại. Sau khi rút ống thông, bàng quang yếu.
[Hình ảnh minh họa: Cấu trúc bàng quang và vị trí đặt ống thông tiểu]
4. Phòng Ngừa Biến Chứng Sau Mổ
Để giảm thiểu nguy cơ bí tiểu cấp và hỗ trợ quá trình hồi phục, người bệnh cần tuân thủ:
- Uống đủ nước: Khoảng 2 – 2.5 lít/ngày để làm loãng nước tiểu, hạn chế hình thành cục máu đông.
- Vận động sớm: Đi lại nhẹ nhàng ngay sau mổ giúp tăng lưu thông máu.
- Không rặn tiểu: Tránh tạo áp lực lên vùng mổ.
- Chế độ ăn: Ăn nhiều chất xơ để tránh táo bón (táo bón làm tăng nguy cơ bí tiểu).
- Tuân thủ dùng thuốc: Uống thuốc kháng viêm, giảm đau đúng chỉ định.
5. Kết Luận & Lời Khuyên
Bí tiểu cấp sau phẫu thuật nội soi bóc nhân tuyến tiền liệt là tình trạng cần được xử lý y tế nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu phát hiện sớm. Quan trọng nhất là sự hợp tác giữa người bệnh và bác sĩ trong việc theo dõi hậu phẫu.
Hành động ngay: Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu đau tức bụng dưới, không đi tiểu được sau khi xuất viện, hãy quay lại bệnh viện hoặc liên hệ bác sĩ ngay lập tức để tránh tổn thương thận và bàng quang lâu dài.
Tài liệu tham khảo:
- Hướng dẫn điều trị của Hiệp hội Tiết niệu Châu Âu (EAU Guidelines on Management of Non-Neurogenic Male LUTS).
- Thông tin từ Mayo Clinic về phẫu thuật TURP và biến chứng.
- Các nghiên cứu về dược lý học của Bethanechol và thuốc chẹn Alpha trong điều trị bí tiểu.